کسب و کارهای اینترنتی چگونه می توانند از تبعات کرونا بر اقتصاد خود بکاهند؟ - شاتر عکاسی

از پروفایل اینستاگرام بهروز ازند دیدن نمایید.

فهم شرایط

بر طبق گزارش منتشر شده سازمان فناوری اطلاعات ایران و گزارشات متعدد دیگر کشورها (گوگل فایننس)، شرایط کسب وکارهای اینترنتی در دنیا را می توان به سه دسته، تقسیم کرد.

دسته اول کسب وکارهای احتیاجمند به حضور فیزیکی هستند. کسب وکارهای اینترنتی و استارتاپ هایی که به تسهیل رفت وآمد، حضور، تجمع در محل های فیزیکی برای آموزش، گردش و سرگرمی و نیز تهیه و ارسال غذا می پرداختند به نوعی دچار بحران جدی شده و از تعطیلی کامل (نظیر بلیت فروشان اینترنتی سینماها) تا کاهش محسوس 80 درصدی در سایت های تخفیف گروهی، 60 درصدی در سفارش غذا، 50 درصدی در خدمات منزل و 40 درصدی در بعضی از تاکسی های اینترنتی، رنج می برند.

دسته دوم کسب وکارهای مرتبط با سرگرمی ها و تبلیغات دیجیتال هستند که با وجود قرنطینه خانگی که تنها راه تفریح به صورت آنلاین را برای خانوارها مقدور می ساخت، تفریح های اینترنتی پولی نیز چندان مورد استقبال واقع نشده و در دنیا نیز شاهد کاهش درآمد 4 تا 10 درصدی بوده ایم بنابر اعلام (ECMmoitor.ir). به میزان محسوسی مشتریانی که برای این امور هزینه نموده اند کم شده اند که با فرضیاتی که از آمارهای منتشر شده تراکنش های شبکه شتاب می توان در ذهن تصویر کرد، دلیل آن را می توان محدودیت در درآمد خانوارها، تجمیع هزینه های خانوار و نیز ترس از طولانی شدن فرایند بیماری و روبروه با کمبود نقدینگی خانوار دانست که تمایل خانوارها به هزینه برای سرگرمی های آنلاین (نظیر سامانه های پخش فیلم آنلاین و بازی آنلاین) را در نسخه های پولی کاهش داده و بالعکس مراجعه و دانلود از سایت های رایگان فیلم و بازی را بشدت افزایش داده است.

و اما دسته سوم کسب وکارهای برقراری ارتباط، خدمات و سازمانی آنلاین هستند که این پلتفرم ها با رشد های جهشی روبرو شدند و فصلی بی نظیر را برای خود رقم زدند. رشدهای 600 تا 800 درصدی در میزان فروش، نشان از این واقعیت دارد که مردم برای تعاملات خود و بخصوص تداوم کسب وکار خود، به جایگزینی این پلتفرم های آنلاین به جای تعاملات فیزیکی و حضوری، روی آورده اند.

حال چه خواهد شد؟

با توجه به کم رنگ تر شدن تهدیدات کرونا، می توان شاهد 4 جریان در کسب وکارهای آنلاین بود. در کسب وکارهای دسته اول و دوم (بحران زدگی ، کاهش محسوس تقاضا) می توان انتظار داشت که در جریان نخست بخش هایی از تقاضای از دست رفته بسرعت بازگردند. پیش بینی های مختلف حاکی از آن است که با بازگشایی اماکن و مشاغل حضوری، حدود 30 درصد تا 45 درصد از تقاضای از دست رفته، خود به خود بازخواهند گشت. در جریان دوم بخش هایی از تقاضا احتیاج به تحریک و مراقبت جدی دارند. با توجه به تغییر عادات مشتریان در دوره درگیری با کرونا، بخش هایی از مشتریان احتیاج دارند تا دوباره به سمت استفاده از محصول،خدمت فراخوانده شوند. این نکته بسیار مهم است که این قبیل مشتریان، احتیاج به مراقبت ویژه دارند تا مجدداً دچار استرس نشده یا آن را فراموش ننمایند. می توان حجم این گروه را طبق پیش بینی ها حدود 25 تا 30 درصد ذکر کرد. در جریان سوم بخش هایی به این زودی بازگشایی نمی گردند. پیش بینی های مختلف از 6 ماه تا حدود 1.5 سال آینده، از عدم تمایل به بازگشت حدود 10 تا 15 درصد از مشتریان قبلی حکایت دارند و حدود 10 تا 35 درصد از مشتریان به صورت بسیار جسته و گریخته از خدمات سابق بهره خواهند برد و در جریان چهارم بخش های جدیدی ایجاد شده یا در دسترس قرار می گیرند. با توجه به اینکه بسیاری از کسب وکارهای سنتی هم از موضوع کرونا آسیب دیده اند، بازارهایی که به سختی در دسترس استارتاپ ها و کسب وکارهای اینترنتی می توانست قرار گیرد، امروزه تشنه و پذیرای خدمات آنلاین خواهند بود. به عنوان مثال رقبای اینترنتی حوزه آموزش همانند پلتفرم های برگزاری آنلاین کلاس، شبکه های آموزش اینترنتی و دوره های تخصصی آنلاین، بسادگی می توانند تا زمان ناپدید شدن کامل کرونا (که واقعاً قابل پیش بینی نیست)، بازار آکادمی های خصوصی، مدارس و حتی دانشگاه ها را مختل نمایند و چه بسا برای همواره، ورق را برگردانند. اما در خصوص استارتاپ های دسته سوم (جهش یافته) نیز باید توجه کرد که این فرایند جهشی در دوره گذار از کرونا، کاهش خواهد یافت و به این کسب وکارها و سرمایه گذاران توصیه می گردد که در این فرصت طلایی به جای سرمست شدن از سود، منابع حاصل از این جهش را برای توسعه بازارهای ایجاد شده در دسترس قرار گرفته صرف نمایند.

اقدام های هماهنگ

توصیه به کسب وکارها این است که در دسته های اول و دوم، بسرعت سراغ تعدیل نیرو نروید. این گزینه اغوانماینده است اما تنها در صورتی باید استفاده گردد که با بازگشت حدود 55 تا 70درصد از مشتریان، همچنان نتوانید هزینه های پرسنلی خود را پوشش دهید. اگر امروز اخراج کنید، فارغ از تبعات اقتصادی حقوق کارگری و مسائل سازمانی، هنگامی که نیمی از مشتریان شما بازگردند، مجدداً احتیاج به استخدام خواهید داشت و این به معنای تحمیل بار اضافی (هزینه اخراج و هزینه استخدام) به کشتی ای است که میخواهد از گل بلند گردد. همچنین به کسب وکارهای آنلاین توصیه می گردد که در دوره گذار از کرونا، با پیش فرض های قبل از کرونا برای جذب و نگه داشت مشتری اقدام ننمایند و یکبار دیگر مشتریان خود را بازشناخته و دغدغه های ایشان را به صورت عمیق درک و برطرف نمایند. به خاطر داشته باشیم که هنگامی که محیط تغییر می نماید، کسب وکارهایی زنده می مانند که بتوانند به بهترین نحو، خود را با محیط جدید تطبیق دهند و آنهایی منقرض می شوند که همچنان پافشاری بر مدل قبلی خود نمایند.

به اصناف و نهادهای حکمران هم که در این برهه وظیفه خطیری برعهده دارند توصیه می گردد که بعضی از کسب وکارها ممکن است بدون در نظر دریافت مصلحت سایر هم صنف های خود، دو رفتار را از خود نشان دهند به صورتی که یا اقدام به کاهش شدید قیمت ها برای جذب مخاطب از دست رفته نمایند و یا قیمت ها را بشدت افزایش دهند تا سود از دست رفته مدت اخیر را جبران نمایند. در چنین شرایطی اصناف و نهادهای حکمران باید مانع از چنین رفتارهای دسته اول شوند، چرا که معادلات بازار سردرگم را پیچیده تر نموده و می تواند منجر به هلاکت ضعیف تر ها گردد. همچنین نباید اجازه دهند که تشنگی ایجاد شده سبب ایجاد انحصارگرایی و رفتار دوم گردد چرا که نتیجه بازار انحصاری با توجه به کاهش قدرت خرید مردم، خروج و هلاکت بخش عمده بازار است.

به دولت و نهادهای حمایتی نیز توصیه می گردد برای کاهش اثرات کوتاه مدت، مردم را به استفاده از خدمات و تراکنش های آنلاین ادامه یافته تشویق نموده و تبادلات اقتصادی و عملیاتی این کسب وکارها را تسهیل نمایند. از سوی دیگر برای کاهش اثرات میان مدت نیز با توجه به اینکه اکوسیستم استارتاپی و کسب وکارهای آنلاین از افراد متخصص و دانشی تشکیل شده است، هرگونه تعدیل نیرو در این شرکت ها می تواند تبعاتی از جمله مهاجرت، تمایل به کارمندی و... در پی داشته و در آینده، سبب تضعیف اکوسیستم و تحمیل بار آن بر دولت و اقتصاد گردد. برای کاهش اثرات بلند مدت نیز با توجه به تجربه پیروز اخیر، دولت به واسپاری بخش هایی از فعالیت دولت به کسب وکارهای آنلاین پرداخته و با تقویت آنها، نه تنها برای مواقع بحرانی بلکه برای کاهش هزینه های خود، بدان توجه ویژه ای کند.

و در پایان اینکه بیل گیتس (خالق غول فناوری، مایکروسافت) می گوید: غالب مردم در خصوص آنچه در کوتاه مدت نصیبشان می گردد، اغراق می نمایند و آنچه را که در 10 سال بعد، گریبانگیرشان می گردد، خوار می شمارند. بنابراین یادمان باشد که کرونا همانند بسیاری از پدیده ها، تبعاتی داشت که در کوتاه مدت به آن بسیار پرداخته ایم و در خصوص آن هم شاید اغراق نموده باشیم اما ضروری است تا به عنوان رهبران کسب وکارهای آنلاین، تاچند سال آینده که امیدوارانه اقتصاد به حالت عادی برگردد، هوشیار باشیم.