پیشرفت ایران به سمت خودکفایی در بخش غلات است
به گزارش شاتر عکاسی، موسسه تحقیقاتی فیچ می گوید سال جاری فراوری گندم ایران 15.9 درصد، ذرت 16.7 درصد و جو تا حدود 28.6 درصد رشد خواهد نمود.
به گزارش گروه مالی خبرنگاران، موسسه تحقیقاتی فیچ می گوید امسال فراوری گندم ایران 15.9 درصد، ذرت 16.7 درصد و جو تا حدود 28.6 درصد رشد خواهد نمود و این نویدبخش پیشرفت ایران به سمت خودکفایی در بخش غلات است.
موسسه تحقیقاتی فیچ سولوشنز (Fitch solutions) این پیش بینی را در جدیدترین گزارش خود از شرایط صنعت کشاورزی ایران و دورنمای آن در چهار سال آینده که در سه ماهه سوم سال 2020 منتشر شده مطرح نموده است.
این گزارش که چشم انداز صنعت کشاورزی ایران طی سال های 2020 تا 2024 را آنالیز می نماید در چند قسمت منتشر خواهد نمود. قسمت اول گزارش را از اینجا ببینید.
در قسمت دوم این گزارش تحلیل موسسه فیچ از آینده فراوری دو گروه محصول مهم غلات و برنج طرح شده است.
در این قسمت آمده است که ایران راه درازی در خودکفایی در فراوری برنج دارد و پیش بینی می گردد کسری تجاری برنج ایران در سطح نسبتا ثابت 1.2 میلیون تن در سال طی دوره مورد مطالعه باقی بماند.
مشروح قسمت دوم گزارش به توضیح زیر است:
به نظر ما بخش فراوری غلات ایران رشدی مثبت خواهد داشت، اما عواملی به طور فزاینده تقاضا و مصرف غلات را در ایران تهدید می نمایند. به نظر ما رشد فراوری و مصرف در زمینه سه غله مهم یعنی گندم، ذرت و جو را شاهد خواهیم بود. رشد فراوری ذرت و جو در امسال از سر گرفته می گردد. به رغم این که رشد فراوری این سه محصول، تا سال 1402 بیشتر از رشد تقاضا خواهد بود، به نظر ما ایران همچنان واردنماینده خالص ذرت و جو باقی می ماند و فقط گندم است که فراوری آن از تقاضا بیشتر خواهد شد.
در میان سه محصولی که ما آنالیز نموده ایم، جو بیشترین رشد فراوری و ذرت بیشترین رشد مصرف را خواهد داشت. فراوریات کشاورزی ایران همچون سایر بخش ها تحت تاثیر تحریم های آمریکا و تشدید تنش ها بین دو کشور قرار گرفته است. بنابراین نمی توان در این شرایط انتظار رشد قابل توجه را در فراوریات کشاورزی داشت.
فراوری و مصرف غلات در ایران (1403-1397)
1403 | 1402 | 1401 | 1400 | 1399 | 1398 | 1397 | شاخص |
18363.6 | 17915.7 | 17564.4 | 17136 | 16800 | 14500 | 14000 | فراوری گندم، هزار تن |
2.5 | 2 | 2.5 | 2 | 15.9 | 3.6 | 3.4- | فراوری گندم، رشد سالانه |
17856.5 | 17472.1 | 17096 | 16728 | 16400 | 16100 | 15900 | مصرف گندم، هزار تن |
2.2 | 2.2 | 2.2 | 2 | 1.9 | 1.3 | 2.2- | مصرف گندم، رشد سالانه |
1653.6 | 1590 | 1528.8 | 1470 | 1400 | 1200 | 1223 | فراوری ذرت، هزار تن |
4 | 4 | 4 | 5 | 16.7 | 1.9- | 4.4 | فراوری ذرت، رشد سالانه |
13909.5 | 13196.9 | 12544.6 | 11974.2 | 11400 | 10300 | 9800 | مصرف ذرت، هزار تن |
5.4 | 5.2 | 5 | 4.8 | 10.7 | 5.1 | 5.4 | مصرف ذرت، رشد سالانه |
3958.2 | 3865.5 | 3774.9 | 3686.4 | 3600 | 2800 | 3100 | فراوری جو، هزار تن |
2.4 | 2.4 | 2.4 | 2.4 | 28.6 | 9.7- | 16.8- | فراوری جو، رشد سالانه |
7487.1 | 7199.1 | 6922.2 | 6656 | 6400 | 6200 | 6000 | مصرف جو، هزار تن |
4 | 4 | 4 | 4 | 3.2 | 3.3 | 15.4 | مصرف جو، رشد سالانه |
نکات مهم
* پس از رشد منفی بخش غلات ایران در سال گذشته، طی امسال فراوری غلات ایران رشد خواهد داشت. فراوری گندم ایران 15.9 درصد، ذرت 16.7 درصد و جو تا حدود 28.6 درصد رشد می نماید. فراوری جو و ذرت ایران در سال پیش از آن به دلیل سیل سنگین افت شدیدی نموده بود.
* طی سال های اخیر در نتیجه اجرای سیاست های حمایتی از فراوری گندم برای دستیابی به خودکفایی، واردات این محصول به شدت محدود بوده است. موانع و مسائل ناشی از تحریم های تجاری نیز عامل دیگری در افت واردات گندم بوده است. اگر شرایط آب و هوایی محصول گندم ایران را نابود نکند، بعید است که دولت اجازه واردات انبوه گندم از خارج را صادر کند. با این وجود فراوری ذرت و جو ایران همچنان کسری دارد و ذخایر این دو محصول رو به کاهش است.
* بازگشت تحریم ها در نوامبر 2018 و تشدید این تحریم ها در می 2019 تاثیری منفی بر بخش کشاورزی ایران می گذارد. تجارت محصولات کشاورزی مختل می گردد و فراوری و مصرف این محصولات در آینده با مشکل روبرو می گردد.
* با وجود تحریم ها واردات غلات از خارج ادامه خواهد یافت. واردات غلات تحت تحریم قرار ندارد اما برای خرید غله باید دلار پرداخت کرد و هرگونه تبادل پول با ایران از نظر آمریکا ممنوع است. در نتیجه تحریم ها شرکت های عظیمی مثل گارگیل، بونگ و دیگر شرکت های مهم عرضه مواد غذایی به ایران را متوقف نموده اند.
* پیش بینی شده ایران در سال 1399 بالغ بر 400 هزار تن گندم مازاد بر فراوری داشته باشد. با این وجود دولت ایران اجازه واردات 3 میلیون تن گندم در این سال را صادر نموده است.
* متوسط رشد سالانه فراوری گندم ایران طی دوره مورد مطالعه ما یعنی سال های 1398 تا 1402 بالغ بر 5 درصد پیش بینی شده است. این رقم برای فراوری ذرت 6.7 درصد در سال و برای فراوری جو 7.6 درصد در سال پیش بینی شده است.
* پیش بینی شده است مصرف گندم تا سال 1402 به طور متوسط هر سال 2.1 درصد رشد کند. رشد مصرف ذرت نیز 5 درصد و جو 3.8 درصد برآورد شده است.
* ایران در دوره مورد پیش بینی ما همچنان واردنماینده خالص غلات باقی می ماند. کسری تجاری ذرت و جو بیشتر خواهد شد و تا سال 1402 به 12.3 میلیون تن برای ذرت و 3.5 میلیون تن برای جو خواهد رسید. این در حالی است که کسری تجاری ذرت در سال 1398 بالغ بر 9 میلیون تن و جو 2 میلیون تن محاسبه شده است. اما ایران در خصوص گندم با مازاد فراوری 507 هزار تنی در سال 1402 روبرو می گردد. ایران در سال 1398 کسری 1.9 میلیون تنی در زمینه فراوری این محصول داشت.
تاثیر روابط بین المللی بر فراوری غلات
از زمان روی کار آمدن ترامپ در آمریکا، تجارت با ایران مشکل تر شده است. با وجود این که صادرات مواد غذایی به ایران ممنوع نیست، اما تحریم های آمریکا مانع مبادلات پولی شرکت های خارجی با ایران می گردد و این مسئله کار واردات مواد غذایی به ایران را سخت می نماید. براساس تحریم های آمریکا هرگونه معامله دلاری با ایران ممنوع است، مگر آن که وزارت خزانه داری آمریکا مجوزی برای آن صادر کند. حتی قبل از روی کار آمدن ترامپ نیز محدودیت هایی برای صادرات مواد غذایی به ایران وجود داشت، زیرا تحریم مبادلات دلاری مسائلی را در زمینه پرداخت ها پدید آورده بود.
ایران در روبروه با این تحریم ها مجبور است برای تامین احتیاجهای غذایی خود به بازارهای درحال توسعه مراجعه کند یعنی کشورهایی مثل روسیه، قزاقستان، هند و پاکستان. پیش از ترامپ، سوئیس و امارات کانون های تامین مواد غذایی مورد احتیاج ایران بودند.
تحریم ها بر رشد بخش کشاورزی ایران نیز تاثیر منفی می گذارد. اگرچه پیش بینی شده است این بخش رشد 6.3 درصدی در امسال را تجربه کند و ارزش آن به 53.477 میلیارد دلار برسد، اما متوسط رشد این بخش در دوره منتهی به سال 1402 تنها 2.7 درصد در سال خواهد بود و ارزش این بخش در سال 1402 به 57.441 میلیارد دلار خواهد رسید.
تحریم ها از دو جنبه به فراوریات کشاورزی ایران ضربه می زند، از یک سو به دلیل تحریم ها، سرمایه خارجی کمتری وارد این بخش می گردد و ایران نمی تواند با دستیابی به جدیدترین تکنولوژی ها بهره وری در این بخش را افزایش دهد. از سوی دیگر، به دلیل بدتر شدن شرایط عمومی اقتصاد کشور، قدرت خرید مردم کاهش می یابد و میزان تقاضای داخلی برای مواد غذایی رشد چندانی نخواهد نمود.
برنج
ما نگاه مثبتی به بازار برنج ایران داریم، با وجود اینکه طی سه ماهه گذشته با فرایند نزولی تقاضا روبرو شده است. برنج پس از گندم و جو سومین محصول فراوریی ایران است و از اهمیت بسیار زیادی برای بخش کشاورزی ایران برخوردار است. مقامات ایرانی کوشش بسیاری می نمایند تا در فراوری این محصول خودکفا شوند. ما انتظار نداریم ایران حداقل در دوره مورد پیش بینی ما یعنی تا سال 1402 در زمینه فراوری برنج به خودکفایی دست پیدا کند. هنوز سطح زیر کشت برنج در ایران محدود است و میزان برداشت در هکتار بسیار پایین است. انتظار داریم کسری تجاری برنج ایران به 1.2 میلیون تن در سال 1402 برسد. در دوره مورد پیش انتظار داریم رشد فراوری برنج ایران از رشد مصرف بیشتر باشد و بدین ترتیب وابستگی به واردات کاهش پیدا کند.
فراوری و مصرف برنج در ایران(1403-1397)
1403 | 1402 | 1401 | 1400 | 1399 | 1398 | 1397 | شاخص |
2208.5 | 2154.6 | 2098 | 2046.8 | 1993 | 1993 | 2013 | فراوری برنج، هزار تن |
2.5 | 2.7 | 2.5 | 2.7 | 0 | 1- | 4.4 | فراوری برنج، رشد سالانه |
3408.8 | 3368.4 | 3328.5 | 3289 | 3250 | 3200 | 3150 | مصرف برنج، هزار تن |
1.2 | 1.2 | 1.2 | 1.2 | 1.6 | 1.6 | 3.3 | مصرف برنج، رشد سالانه |
نکات مهم
* فراوری برنج در ایران رقم قابل توجهی نیست و به دلیل وابستگی به نزولات جوی، هر سال فراوری برنج ایران نسبت به سال قبل تغییر قابل توجهی می نماید. پیش بینی می کنیم فراوری برنج ایران در امسال با جبران افت 1 درصدی در سال قبل به 2 میلیون تن برسد. تا سال 1402 فراوری برنج ایران رشد متوسطی خواهد داشت و با رشد سالانه 2.1 درصدی به 2.1 میلیون تن در سال 1402 می رسد.
* پیش بینی می کنیم مصرف برنج در ایران با رشد 1.6 درصدی در امسال به 3.25 میلیون تن برسد. میزان رشد مصرف برنج در ایران تا سال 1402 به طور متوسط 1.3 درصد در سال خواهد بود و به 3.3 میلیون تن در این سال خواهد رسید.
* بازگشت تحریم های آمریکا علیه ایران تاثیری منفی بر بخش برنج خواهد داشت. واردات سخت تر خواهد شد و رشد فراوری و مصرف در آینده تحت فشار قرار خواهد گرفت.
* ایران راه درازی در خودکفایی در فراوری برنج دارد. پیش بینی می گردد کسری تجاری برنج ایران در سطح نسبتا ثابت 1.2 میلیون تن در سال طی دوره مورد مطالعه ما باقی بماند.
* طی 20 سال گذشته سطح زیر کشت برنج در ایران هیچ تغییر محسوسی ننموده و در حدود 580 هزار هکتار باقی مانده است. میزان برنج محصول نیز 4.2 تن در هکتار بوده است. سیاست های حمایتی دولت از برنج وارداتی علاقه ای در کشاورزان برای سرمایه گذاری های لازم در این بخش و افزایش فراوری خود باقی نگذاشته است.
* طی دوره مورد پیش بینی یعنی سال های 1398 تا 1402 متوسط رشد فراوری برنج در ایران 2.1 درصد در سال و متوسط رشد مصرف 1.3 درصد پیش بینی شده است.
* شرایط آب و هوایی یکی از مخاطراتی است که همواره بخش فراوری برنج ایران را تهدید می نماید چرا که این بخش وابستگی بسیاری به نزولات جوی دارد. تشدید تنش ها با آمریکا و مختل شدن فعالیت های مالی و کاهش درآمدها به دلیل شیوع کرونا نیز می تواند بر این بخش تاثیر منفی بگذارد.
تاثیر کرونا بر بازار دنیای برنج
به دلیل شیوع کرونا و بروز خشکسالی در جنوب شرق آسیا، عرضه برنج در بازار دنیای محدود شده است. درحالی که دولت ها اقداماتی را برای ممانعت از گسترش کرونا در پیش می گیرند زنجیره های عرضه مواد غذایی در دنیا دچار اختلال می گردد و این مسئله می تواند باعث کمبود مقطعی این مواد از جمله برنج و افزایش قیمت ها گردد. کرونا تاثیری بر میزان فراوری نمی تواند داشته باشد اما تقاضا افزایش یافته است. این خطر وجود دارد که فراورینمایندگان عظیم برنج برای تضمین احتیاج بازار داخلی، صادرات را محدود نمایند.
فراوری دنیای برنج در سال گذشته برای نخستین بار طی 5 سال گذشته 1 درصد کاهش یافت و انتظار می رود طی امسال فراوری این محصول تغییری نسبت به سال قبل نداشته باشد. این در حالی است که سال گذشته مصرف دنیای برنج 1.6 درصد رشد داشته و امسال نیز به همین میزان، مصرف برنج در دنیا افزایش خواهد یافت.
منبع: رادار مالی
منبع: خبرگزاری دانشجو