دستکاری در تالاب هامون اجرای برنامه های احیای آن را با مشکل روبرو می کند - شاتر عکاسی

وحید پورمردان در مصاحبه با خبرنگار حوزه محیط زیست گروه اجتماعی خبرگزاری خبرنگاران در ارتباط با شرایط فعلی تالاب هامون اظهار کرد: خوشبختانه امسال در مقایسه با سال گذشته حجم آب بیشتری وارد تالاب شده است ولی واقعیت امر این است که با توجه به ساخت و ساز بندها، سدهای خاکی و در پیش دریافت رویکرد توسعه کشاورزی در بالادست و افغانستان نمی توان خوشحالی چندانی نسبت به شرایط امروز تالاب داشت.

وی با بیان این که هر قطره آبی که امروز وارد تالاب می شود معادل یک لیتر آبی است که در دو دهه گذشته و عدم بروز اتفاقات بالادست دریافت می کردیم، گفت: بر همین اساس و با توجه به این که نمی توان برای سال آینده پیش بینی چنین ورودی را به تالاب داشته باشیم باید به مدیریت منابع آبی برمبنای اولویت گردوغبار توجه کنیم زیرا بی توجهی به آن می تواند در بحث مهاجرت و بروز مسائل تنفسی برای ساکنان تأثیرگذار باشد.

گردوغبار اولویت اصلی در مدیریت منابع آبی تالاب هامون است

مدیرکل محیط زیست سیستان و بلوچستان با اشاره به این مطلب که در این میان می بایست به معیشت مردم هم توجه کرد، اضافه کرد: در مقایسه با موضوع گردوغبار، معیشت مردم جزو اولویت های اصلی قرار نمی گیرد زیرا از راه های مختلف می توان معیشت مردم را تأمین کرد و فشار را از روی تالاب برداشت.

پورمردان در ادامه به اقدامات اداره کل محیط زیست استان در راستای حفظ ثبات تالاب پرداخت و مطرح کرد: براساس جلسه هم اندیشی با تیم فنی مقرر شد موضوع قرق، محدودیت چرای دام های سبک و سنگین، صید و صیادی، حرکت قایق های موتوری و ممنوعیت برش نی در دستور کار قرار گرفته و ساماندهی شود تا در زمان بروز شرایط وخیم خشکسالی در تالاب دچار مشکل نشویم.

وی ادامه داد: تحقق این اقدامات نیازمند نگاه فرابخشی به موضوع است تا بر این مبنا دستگاه های متولی ذینفع همچون جهادکشاورزی، منابع طبیعی، امور عشایری، شیلات و فرمانداران در فعالیت هایشان اولویت منطقه یعنی بحث گرد و غبار را مدنظر قرار دهند تا در کنار مردم بتوانیم با جلوگیری از هرگونه دخل و تصرف در تالاب و پوشش گیاهی را حفظ کنیم.

مدیرکل محیط زیست سیستان و بلوچستان اذعان کرد: در صورت محدود کردن بهره برداری ها از تالاب هامون ما با دو دسته از بهره برداران روبرو خواهیم بود، دسته ای که از قدیم الایام هیچ حقی در آن ندارند و دسته دیگر افرادی هستند که قانوناً در تالاب دارای حق و حقوقی بوده و قانوناً می توانند از آن بهره برداری کنند.

آغاز طرح معیشت جایگزین با همکاری سازمان ملل متحد برای وابستگان به تالاب

پورمردان ادامه داد: در ارتباط با دسته اول که کسانی هستند که هیچ حق و حقوقی در تالاب ندارند نیازمند یک قوه قهریه به منظور برخورد، ممانعت و پیشگیری از تجاوز به تالاب هستیم. در این خصوص پیشنهادهایی در ارتباط با بحث حریم و قرق مطرح شده که در سازمان حفاظت محیط زیست به تصویب رسیده و اعتبارات آن هم تأمین شده است.

وی اضافه کرد: کارهای مقدماتی بحث قرق اجرا شده و قرار است با برگزاری مناقصه همین شرکت هایی که در مناقصه محیط زیست برنده می شوند به همراه قرق بان های منابع طبیعی منطقه را به صورت فریز دربیاورند.

مدیرکل محیط زیست سیستان و بلوچستان در خصوص بهره بردارانی که به طور قانونی حق بهره برداری از تالاب را دارند نیز گفت: در سال گذشته در بازدیدی که کننده برنامه عمران سازمان ملل متحد از تالاب هامون داشتند یک پروپزال و نقشه راهی برای معیشت جایگزین جامعه محلی به آنها ارائه شد که مورد توجه و تأیید آنها قرار گرفت و مقرر شد تا براساس یک برنامه زمان بندی شده چند ساله معیشت جایگزین برای افراد و وابستگان به تالاب فراهم شود.

پورمردان با اشاره به این مطلب که بحث فراهم کردن معیشت جایگزین در منطقه کلید خورده تا از این پس تالاب را برای حفظ هوای مطلوب مورد بهره برداری قرار دهیم، اظهار کرد: اعتبار این طرح تأمین شده ولی به دلیل شیوع کرونا فرصت تبادل سند فراهم نشده تا بتوانیم این موضوع را به طور رسمی اعلام کنیم.

دایک جنوب کوه خواجه به دلیل از دست دادن کارکردش حذف شد

وی در ارتباط با شرح اقدامات محدودیت ساز به منظور بهره برداری از تالاب اظهار داشت: بعضاً گله های 200 تا 300 نفری شتر را برای چرا به منطقه می آوردند که با توجه به این که حضور این حیوانات هیچ پیشینه ای در منطقه نداشته و باعث آسیب به پوشش گیاهی و بستر تالاب می شد از حضور این گله ها جلوگیری کرده و در صورت حضور مجدد گله داران را به مراجع قضایی معرفی می کردیم.

مدیرکل محیط زیست سیستان و بلوچستان اذعان کرد: از دو سال گذشته اجازه هیچ گونه عملیات اجرایی یا اقداماتی همچون جالیزکاری را در تالاب نداده ایم و تا زمانی که شرایط تالاب به ثبات برسد مجموع این اقدامات ادامه خواهد داشت.

پورمردان در ادامه به اقدام مهم دیگر در حذف دایکی که در سال 91 در جنوب کوه خواجه توسط محیط زیست ایجاد شده بود اشاره کرد و گفت: این سازه در آن زمان به دلیل اوج خشکسالی و عدم تأمین حقابه از افغانستان ایجاد شده بود تا بتوان از آن در مدیریت منابع آب در موضوع گرد و غبار و همچنین گردشگری استفاده کرد که با بارش های مناسب چند وقت اخیر و تغییر شرایط آبی این دایک کارکرد خود را از دست داد و با هماهنگی و همکاری استاندار در شورای تأمین نسبت به حذف آن اقدام شد.

وی با اشاره به این مطلب که به دلیل بهره برداری صیادی در اطراف کوه خواجه حذف این دایک کار سختی بود، اظهار کرد: با دلایل مستند ارائه شده مبنی بر این که حضور این سازه می تواند به تبعاتی همچون ته نشین شدن آب سیلاب ها در آنجا می شود.

حذف دایک کوه خواجه باعث آب گیری 50 هزار هکتار از فضای جنوب تالاب شد

مدیرکل محیط زیست سیستان و بلوچستان یکی دیگر از دلایل حذف این دایک را مطالبات زیاد مردمی جنوب سیستان و حاشیه هامون هیرمند که در قسمت جنوبی تالاب هامون و جنوب هامون سابوری قرار گرفته است دانست و اظهار داشت: هامون هیرمند از سال 91 هیچ گاه آبگیری نشده و یکی از دلایل ما برای حذف این دایک این بود که اگر این سازه حذف نشود پوشش گیاهی در حال مرگ آنجا که مملو از گیاهان شورپسند است را از دست خواهیم داد. با بازگشایی این محور در حال حاضر شرایط آبگیری آنجا بسیار خوب است و بیش از 50 هزار هکتار فضای تالاب در آنجا آب گیری شده و با ادامه این فرایند امیدوار هستیم وسعت بیشتری از تالاب را آب فرا بگیرد.

پورمردان همچنین بحث گردوغبار محور زابل و زاهدان را از دیگر علت های بازگشایی دایک کوه خواجه دانست و گفت: گرد و غبار شدید در این محور مسائل زیادی را برای مردم در بحث تصادفات ناشی از آن موجب شده بود که با ورود آب به این منطقه این مشکل رفع شده است.

وی با اشاره به این مطلب که آب گیری هامون چه از راستا رودخانه هیرمند و چه از راستا هامون سابوری بدون هیچ مسئله ای در حال انجام است، اذعان کرد: با همکاری همه دستگاه های متولی با موضوع استانداری لایروبی های در منطقه به خوبی اجرا شده و سازمان محیط زیست نیز با لایروبی ورودی ها باعث شده بسکمک از انهار احیا شود و این اقدامات باعث هیچ منعی بابت ورود آب نداشته باشیم.

همه سدهای افغانستان سرریزهستند

مدیرکل محیط زیست سیستان و بلوچستان اذعان کرد: ورودی آب دارای نوسان است ولی جریان آن در حد مناسبی قرار گرفته است و امیدوار هستیم در چند روز آینده با توجه به پیش بینی ها به دلیل سرریز شدن همه سدها و بندهای خاکی در افغانستان شاهد افزایش ورود آب به تالاب در چند روز آینده باشیم.

پورمردان شرح داد: شرایط ورودی آب از فراه رود که از ارتفاعات افغانستان سرچشمه می گیرد و از شمال سیستان وارد می شود و همچنین از سمت رودخانه هیرمند و سد کجکی که سرریز است و ورود آب را از سمت رودخانه هیرمند به هامون می رساند دارای یک شرایط ثابت است.

این مقام مسئول در سازمان حفاظت محیط زیست ادامه داد: برآورد اجرا شده بر این اساس است که تا به امروز 45 درصد از مساحت تالاب هامون و نه از حجم آبگیری شده است. در حال حاضر ورودی ها باعث عمق گیری گودهای تالاب شده و وسعت افزایش پیدا نمی کند و پس از این مرحله شاهد سرریز شدن آب و ورود آن به مکان های بلندتر و مرتفع تر آن خواهیم بود.

وی اذعان کرد: با توجه به این که همه سدهای افغانستان سرریز هستند و همه بندهای خاکی آنها پر است کوچک ترین آبی که از ارتفاعات افغانستان سرازیر بشود قطعاً وارد ایران خواهد شد و این امیدواری وجود دارد تا پس از 20 سال شاهد پیوستگی سه هامون باشیم.

هرگونه دستکاری در تالاب برنامه احیای آن را با مشکل روبرو خواهد کرد

مدیرکل محیط زیست سیستان و بلوچستان با بیان این که تالاب هامون به عنوان یکی از ذخیره گاه های زیست کره از سوی کشور افغانستان و همچنین مجامع بین المللی لحظه به لحظه در حال رصد است و نقشه های هوایی هیچ چیزی را برای پنهان کاری باقی نمی گذارد، گفت: هر گونه دستکاری از سوی هر ارگانی و با هر ایده ای (از جمله ایجاد دایک و یا حفر گود برای رونق صیادی) ما را در بحث پیگیری حقابه و کمک های مجامع بین المللی به منظور حفاظت و احیای تالاب با مشکل روبرو خواهد کرد.

پورمردان در خاتمه گفت: در بحث مدیریت منابع آبی در هامون حضور آب و توقف آن در جلوی چشمانمان کاربرد ندارد و با توجه به این که میزان تبخیر در منطقه 4 هزار میلی متر است باید به فکر پخش کردن آب باشیم تا بستر تالاب احیا شود.

4105