حامد اشتری: در رابطه با رمان دینی با یک زمین لم یزرع مواجهیم - شاتر عکاسی

مهدی فیروزجایی، کارشناس و مجری نشست در ابتدا با معرفی مسلم ناصری، گفت: ناصری از نویسنده های موجه در زمینه کودک و نوجوان و ادبیات تاریخ صدر اسلام است. او برنده جوایز زیادی از جمله کتاب سال کشور و جایزه در حوزه ادبیات نوجوان جایزه سال کانون پرورش فکری است.

حامد اشتری با اشاره به چهل سالگی انقلاب و نسبت این مقطع از زمان با فراوری آثار در حوزه ادبیات داستانی گفت: ما در چهل سالگی انقلاب با رمانی به نام خنجر سپید شب روبرو هستیم. اول باید ببینیم ما کجا ایستاده ایم. 41 سال از مهمترین تحول سیاسی اجتماعی کشورمان که انقلاب اسلامی است و پایه های آن مسائل فرهنگی بود، گذشته است. انقلابی که با آرمان بازیابی فرهنگ ایرانی اسلامی آمد. بد نیست ما در حوزه های مختلف نسبت سنجی کنیم، ببینیم که در این چهل سال زندگی در بعد از انقلاب در حوزه های مختلف فرهنگ در کجا ایستاده ایم؟ چقدر پیشرفت نموده ایم؟ آیا به اندازه 40 سال به پیش رفته ایم؟ در سینما چطور؟ آثار مکتوب چطور؟ در تئاتر چطور؟ در حوزه ادبیات که مورد بحث ماست؟

وی افزود: باید بگویم اوضاع ما در رمان دینی به معنای تاریخ اسلام - البته معنای دیگری هم دارد که در آنجا هم خبری نیست- از جهت کمی و کیفی اوضاع خوبی نیست. از جهت کیفی نویسندگان نیامده اند، طرح های مختلفی بزنند. اسلوب ها و روایت های مختلفی را به شما ارائه نمایند که وقتی می خواهید قضاوت کنید، ببینید در فلان موضوع تاریخ اسلام بیست رمان دارید، بعد بیاییم به هر کدام یک امتیاز بدهیم و برای مخاطب انواع و اقسام لیست ها را ببندیم و خوراک داستانی آن ها تأمین کنیم، در واقع با یک زمین لم یزرع روبرویم.

نویسنده رمان قربانی تهران در همین رابطه ادامه داد و افزود: اگر یک موقع بپرسند که شما با داعیه حکومت علوی قیام کردید و در ادبیات چه فراوری کردید؟ باید در واقع اینطور باشد که ما 40 رمان مقابلشان بگذاریم که مثلاً شهادت یا ولادت امام علی (ع) را در زوایای مختلف ارائه نموده باشد. در حالی که ما با این قضیه روبرو نیستیم.

این داستان نویس و منتقد ادبی در رابطه با ورود نویسنده ها به موضوع رمان دینی و تاریخ صدر اسلام توضیح داد: وقتی نویسنده ای به همچین عرصه هایی ورود می نماید، اولین چیزی که باید به او گفت این است که خسته نباشید. باید گفت که شما یک درخت کاشتید در زمین لم یزرع، و یک گام برداشتی در راه نرفته و سعی کردید آزمایش کنید و خودتان را در عرصه ای که واقعا سخت است در معرض قضاوت ها قرار دهید.

اشتری با بیان اینکه شخصیت پردازی درباره شخصیتی که در تاریخ اطلاعات کمی از او وجود دارد سخت و طاقت فرسا است، اعلام کرد: مطلب دوم این است که در زمینه شخصیتی که آقای مسلم ناصری انتخاب نموده است، اطلاعات کمی در خصوص او وجود دارد. شاید به اندازه یک صفحه. ببینید در خصوص میثم هم نوشتند ولی این قدر روایت های متفاوتی در خصوص آنها وجود دارد که نویسنده گاهی اوقات لازم نیست آن قدر از خلاقیت خود خرج کند، اما در خصوص محمد بن ابی حذیفه شاید به اندازه یک صفحه مطلب نداشته باشیم. ما می خواهیم در خصوص شخصیتی ماجرا بپردازیم که به اجبار می دانیم این آدم از لحظه تولد تا مرگش به اندازه یک صفحه اطلاعات دارد. این سختی کار را خیلی بیشتر می نماید.

وی افزود: وقتی نویسنده می خواهد یک شخصیت را از دل تاریخ در بیاورد باید توجه داشته باشد که این شخصیتی که می خواهد بزرگش کند به چه درد این جامعه می خورد. یکی از خوبی های شخصیت محمد بن ابی حذیفه این است که بر خلاف حرکت آن روز جامعه، تحت تاثیر شرایط خانوادگی و جبر خانوادگی قرار نگرفت و خودش راهش را انتخاب نموده است.

نویسنده مجموعه داستان کوتاه من از گاوی که لگد میزند می ترسم انتخاب شخصیت تاریخی را با هدف ارائه به نسل جوان امروزی مهم ارزیابی کرد و یادآور شد: محمد بن ابی حذیفه در رمانخنجر سپید شب به جوانان امروزی نشان داد که مثلا در فلان خانواده رشد نموده و فلان شرایط خوب برای رسیدن به مطامع دنیوی را به راحتی دارد اما از این همه مال و منال و قدرت، حق انتخاب دارد که طرف حق قرار بگیرد یا باطل. این از هوشمندی نویسنده است که این شخصیت را انتخاب نموده است، زیرا شخصیتی را به تصویر می کشد که در آن موقع که همه چیز به جبر هست، خودش انتخاب گر است. خودش جبر زمان، طبقه و خانواده اش را می شکند و انتخاب می نماید.

مسلم ناصری نویسنده رمانخنجر سپید شب در بخش دیگری از این نشست گفت: من معمولا رمان هایم را در یک نشست و در یک یا دو فصل از سال وقت می گذارم و می نویسم. اما این رمان یک فرزند ناخلف است. 10 سال تمام از من وقت برد. برای این کار خیلی زجر کشیدم. در فواصلی حتی کتاب را از ناشر گرفتم و گفتم نمی خواهم چاپ کنم. هنوز هم در خصوص اینکه آیا درست هست که چاپ شده یا نه دچار تردیدم. اما تیری است که از چله جهیدست.

وی در انتها اعلام کرد: در خصوص کارهای تاریخی دو نکته را باید در نظر گرفت. من برای این کار تمام کتب تاریخی را با سوزن زیر و رو کردم. دریغ از یک جمله در خصوص مصر. اینکه خانه هایشان چطور بود؟ کارشان چه بود؟ رسم و رسوم و لباس هایشان چه بود؟ هیچ پیدا نکردم. دوم اینکه شناخت قضایای تاریخی و آداب و رسوم و ربط آن ها به هم از نکاتی است که بدون آن نمی توان یک رمان تاریخی نوشت. مثلا بنی مخزوم یکی از قبایل مهم عرب بود که از نظر قدرت و ثروت چیزی از قریش کم نداشت و اگر پیامبر مبعوث نمی شد آن ها بر مکه چیره می شدند و یکی از علل درگیری آن ها با پیامبر (ص) همین بود که آن ها می گفتند اگر نمی آمدی ما آقای مکه می شدیم. خب یک نویسنده باید این را بداند تا بتواند بفهمد ابی حذیفه از آن ها که جدا شد در چه موقعیتی بود؟