گرانی ها از کجا آب می خورد؟ - شاتر عکاسی

برهمین اساس می توان دید که در سال 1401، رشد شاخص بهای فراوریکننده برای بخش کشاورزی نسبت به سال 1400 از دو بخش دیگر بیشتر و حدود 64 درصد بوده است. شاخص بهای فراوریکننده بخش صنعت ساخت و معدن نیز در سال 1401 نسبت به سال 1400 به ترتیب حدود 32 درصد و 21 درصد افزایش یافته است. در مقایسه با تورم یا همان رشد شاخص بهای مصرف کننده، افزایش قیمت در بخش کشاورزی در مقایسه با تورم بالاتر و در دو بخش صنعت ساخت و معدن کمتر بوده است.

شاخص مقدار فراوری

شاخص مقدار فراوری چیست؟ شاخص مقدار فراوری از شاخص های مالی است که فراوری واقعی بخش های معدن، صنعت ساخت و کشاورزی را ارزیابی می نماید. این شاخص از مهم ترین نماگر های کوتاه مدت مالی است که تغییر در مقدار کالا ها و خدمات فراوری شده به وسیله بخش های مالی مورد نظر را نشان می دهد.

این شاخص از کاربردی گسترده در مطالعات مالی برخوردار است و به دلیل عدم تاثیر گذاری تغییرات قیمت بر این شاخص می تواند به خوبی عملکرد واقعی بخش های مورد نظر را شرح دهد و به عنوان معیاری برای مقدار گیری تغییرات کوتاه مدت ارزش افزوده این بخش ها، مورد استفاده قرار بگیرد. شاخص مقدار فراوری، شرایط فعالیت بخش های گوناگون را به صورتی فشرده و ساده نشان می دهد و منبع اطلاعاتی مفیدی برای تصمیم سازی و سیاست گذاری مالی است.

صعود دو فصل در صنعت ساخت

مرور حرکت شاخص تعدیل شده مقدار فراوری در بخش صنعت ساخت در فصول بهار 1400 تا زمستان 1401 را نشان می دهد، این شاخص در زمستان سال 1401 برای چهارمین فصل پیاپی رشد مثبت همراه با افزایش سرعت 5 واحد درصدی را تجربه نموده و به رشد 12.1 درصدی رسیده است. البته در 4 فصل منتهی به زمستان 1401، این شاخص با سرعت رشد بیشتری در حال افزایش بوده، اما تنها در پاییز و زمستان 1401 شاخص تعدیل شده مقدار فراوری صنعت ساخت، سطحی بالاتر از سال پایه 1390 را به خود اختصاص داده است.

در یازده سال منتهی به سال 1401، شاخص مقدار فراوری صنعت ساخت در 5 سال رشد منفی داشته و تنها در سال 1401 توانسته از سطح شاخص در سال 1390 فراتر رود که نشان از توان ضعیف صنعت در این دوره برای ارتقای سطح فراوریات است. میانگین رشد سالانه شاخص مقدار فراوری صنعت ساخت در 1391 الی 1401 حدود 1.2 درصد بوده که کمتر از ارقام پیش بینی شده در قوانین برنامه توسعه کشور است. شاخص مقدار فراوری صنعت که از سال 1398 روند رو به رشدی داشته، در سال 1401 به رقم 101.4 رسیده که نسبت به سال قبل از آن، رشد 7.7 درصدی را تجربه نموده است.

سقوط بخش معدن

داده های موجود در بخش معدن نشان می دهد، شاخص مقدار فراوری در یازده سال اخیر همیشه با نوسانات زیادی همراه بوده است. این داده ها که به قبل از سال 1401 اشاره دارد؛ نشان می دهد، بخش معدن با کسب میانگین رشد سالانه منفی 0.5 درصد و تجربه رشد منفی در 6 سال، نتوانسته سطح فراوریات خود را به سطح فراوریات سال 1390 برساند.

در سال 1401 شاخص مقدار فراوری معدن در مقایسه با سال 1400 تنها حدود 0.7 درصد افزایش یافته و با وجود این افزایش، سطح مقدار فراوری به 95.2 رسیده که پس از سال 1395 پایین ترین رقم شاخص در بازه مورد آنالیز را به خود اختصاص داده است.

رکود در بخش کشاورزی

به دلیل ماهیت فعالیت بخش کشاورزی، معمولا روند فصلی فراوریات محصولات این بخش که بیشتر مبتنی بر فراوریات زراعی و باغی است، درفصول نیمه نخست سال از افزایش نسبی برخوردار است. با توجه به نوسانات فصلی فراوریات بخش کشاورزی، برای تحلیل روند شاخص فراوری این بخش، روند تعدیل فصلی شده اطلاعات دقیق تری را در اختیار قرار می دهد. مرور روند تعدیل فصلی شده شاخص مقدار فراوری بخش کشاورزی نشان می دهد، در هشت فصل منتهی به زمستان 1401، شاخص مقدار فراوری بخش کشاورزی یعنی تعدیل شده فصلی، رشد منفی داشته و این بخش با رکود همراه بوده است.

در زمستان 1401 از سرعت افت شاخص مقدار فراوری کاسته شده و به منفی 4.1 درصد رسیده و نسبت به زمستان 1400 شرایط فراوری در این بخش تضعیف شده است. برخلاف روند حاکم بر دو بخش صنعت ساخت و معدن، شاخص مقدار فراوری کشاورزی، همیشه از مقدار آن در سال 1390 بالاتر بوده است. شاخص مقدار فراوری کشاورزی همیشه در 11 سال منتهی به سال 1401 به جز سال 1393، بالاتر از سطح آن در سال 1390 قرار گرفته است.

با این وجود در سال 1401 برای دومین سال پیاپی روند نزولی را طی نموده و رشد منفی 4.5 درصد را تجربه نموده است. میانگین رشد سالانه شاخص مقدار فراوری کشاورزی در دوره مورد آنالیز برابر با منفی 0.18 درصد است. رقم این شاخص در سال 1401، برابر با 100.5 اعلام شده که پس از سال 1393، پایین ترین رقم این شاخص در سال های اخیر است. بخشی از روند کاهنده شاخص مقدار فراوری بخش کشاورزی به تغییرات اقلیمی نسبت داده می گردد.

شاخص بهای فراوری کننده چیست؟

شاخص های قیمت، به عنوان مهم ترین نماگر های سنجش شرایط مالی هر کشوری به حساب می آیند. آنالیز تغییرات شاخص قیمت فراوریکننده به دلیل تاثیرات آن در شاخص قیمت مصرف کننده و بعلاوه روند فراوریات مالی از منظر سیاست های پولی و سایر سیاست های مالی بسیار اهمیت دارد.

با توجه به اینکه شاخص قیمت فراوریکننده منعکس کننده قیمت های نهایی در درب کارخانه فراوریکنندگان داخلی است، از این رو هر عاملی که قیمت تمام شده فراوریات را تحت تاثیر قرار دهد؛ موجب تغییر شاخص قیمت فراوریکننده نیز می گردد. این شاخص به عنوان یکی از اصلی ترین شاخص های پیش نگر برای روند آینده تورم مصرف کننده محسوب می گردد. به طوری که، در سمت عرضه اقتصاد، هر گونه تغییر در شاخص قیمت فراوریکننده از جمله تغییر در هزینه فراوری منجر به تغییر قیمت کالا های واسطه ای و نهایی می گردد و از این طریق به شاخص قیمت مصرف کننده نیز منتقل می گردد.

صعود شاخص فراوریکننده در بخش کشاورزی

باتوجه به اینکه شاخص بهای فراوریکننده، برآوردی احتمالی از وقوع پدیده ای در آینده می دهد. بخشی از افزایش شاخص بهای مصرف کننده در اقلام صنعتی در هر فصل به افزایش شاخص بهای فراوریکننده در فراوریات متناظر در فصل قبلی نسبت داده می گردد.

بر همین اساس روند رشد شاخص بهای فراوریکننده صنعت ساخت که از فصل دوم سال 1401 کاهشی شده بود، در زمستان 1401 مجددا معکوس شد و با افزایش 29.2 درصدی به 883.5 درصد رسید. با وجود این رشد در مقایسه با زمستان 1400 از سرعت افزایش بهای فراوریکننده در فراوری کننده در بخش صنعت ساخت کاسته شده است. عوامل گوناگونی در افزایش بهای فراوریکننده در بخش معدن اثرگذار هستند که کاهش توام عرضه و افزایش هزینه های فراوری از مهم ترین آن ها بوده و با توجه به پیوند پیش بینی این بخش با سایر بخش ها و تامین احتیاج کالا های واسطه ای آنها، افزایش بهای فراوریکننده در بخش معدن تاثیر قابل توجهی بر افزایش بهای فراوریکننده در سایر زنجیره های مرتبط در صنعت ساخت نیز خواهد گذاشت.

شاخص بهای فراوریکننده معدن در زمستان 1401 با رشد حدود 34 درصدی در مقایسه با مدت مشابه سال قبل به حدود 1468 رسیده است. در زمستان 1401 سرعت رشد این شاخص در مقایسه با فصل مشابه سال قبل نسبت به پاییز همین سال با افزایش قابل توجهی روبرو شده است و از 9.7 درصد به 33.7 درصد رسیده است.

شاخص مقدار فراوری کشاورزی در زمستان 1401 در مقایسه با مدت مشابه سال قبل با افزایش 85 درصدی همراه بوده که این رقم بالاترین مقدار رشد این شاخص در 8 فصل منتهی به زمستان 1401 است. افزایش بهای فراوریکننده در بخش کشاورزی تاثیر قابل توجهی بر افزایش بهای مصرف کننده در اقلام کشاورزی نیز خواهد گذاشت.