چگونه درد سرطان کنترل می گردد؟ - شاتر عکاسی

امروزه در فرایند درمان بیماران مبتلا به بدخیمی، داروها و روش های مختلف درمانی (شیمی درمانی، رادیوتراپی و ...) به کار می فرایند که هرکدام در کنار اثرات درمانی، عوارض جانبی و ناخواسته ای دارند و می توانند موجب ایجاد یا تشدید درد در بیماران مبتلا به بدخیمی شوند.

بر اساس قانون درمان در پزشکی، همیشه اولین گام درمان، ساده ترین، موثر ترین، کم خطر ترین، کم عارضه ترین، ارزانترین و در دسترس ترین نوع درمان است و پزشک باید درمانی را برگزیند که بیشترین این ویژگی ها را داشته باشد. البته در بعضی بیماران، درد به حدی شدیدی است که از همان ابتدای فرایند درمان، از روش های پیشرفته مانند تخریب شبکه های عصبی یا پمپ های مورفین استفاده می گردد.

در حال حاضر دو نوع درد حاد و مزمن در بدن حس می گردد؛ برای درمان هر یک از این دو نوع درد، گروه های دارویی جداگانه ای وجود دارند؛ به طوری که داروهای درمان درد حاد به روی درد مزمن موثر نیستند؛ و برعکس، داروهای درمان درد مزمن نیز جایگاهی در درمان درد حاد ندارند.

دردهای سرطانی، مخلوطی از هر دو نوع درد هستند و به همین دلیل در درمان دردهای بیماران مبتلا به بدخیمی، باید ترکیبی از هر دو نوع دارو به کمک گرفته شوند. رایج ترین دارو های خوراکی مورد استفاده در بیماران سرطانی که به ترتیب و مرحله به مرحله بر اساس شدت درد بیمار بکار می فرایند، عبارتند از: مسکّن های ساده، دارو های ضد التهابی غیر استروییدی، ضد افسردگی ها، ضد تشنج ها، استرویید ها و مخدرها. ترتیب استفاده از این داروها بر اساس دستورالعمل سازمان جهانی بهداشت به صورت پلکان بی دردی نامیده شده است .

در موارد عدم پاسخ مناسب به درمان های دارویی، باید از روش های مختلف تخریب عصبی که در حیطه درمان های فوق تخصصی کنترل درد قرار دارند استفاده کرد تا با کاهش انتقال پیغام های درد به سوی نخاع و مغز، از شدت درک درد کاسته گردد و در نتیجه از روش های دارویی کنترل درد پاسخ مناسبتری گرفته گردد.

در این درمان ها ابتدا برای اطمینان از نقش عصب مورد نظر در انتقال درد بیمار، عملکرد آن را با روش های دارویی به صورت موقت متوقف می کنیم. پس از دریافت پاسخ درمانی مناسب و کاهش قابل قبول شدت درد بیمار، از روش های گوناگون قطع و غیرفعال کردن دائمی عصب استفاده می گردد تا بیمار برای مدت طولانی (در حدود یک سال) تسکین درد کافی داشته باشد. این روش ها، غیرجراحی و بدون بیهوشی هستند و در اتاق عمل مجهز به دستگاه اشعه ایکس و در شرایط استریل و با بی حسی موضعی انجام می شوند.

البته همیشه احتمال بازگشت درد شدید بیمار در مدت زمان کوتاهتر نیز وجود دارد. مثلا توموری که به سرعت رشد می نماید، م یتواند چندی بعد شبکه عصبی دیگری را درگیر کند و از آن طریق موجب بازگشت درد شدید بیمار گردد. متاسفانه همانگونه که مبارزه با بیماری سرطان، نبردی دائمی و نفسگیر است، کنترل درد آن نیز روزبروز بنابر شدت تهاجم بیماری متفاوت خواهد بود.

در مقایسه با روش های درمان دارویی، در این روش های تهاجمی و تخریبی، خطرات بیشتر و احتمال بروز عوارض ناخواسته (خونریزی، عفونت، آسیب های عصبی و ...) وجود دارد که خوشبختانه با مهارت های کسب شده در دوره آموزشی فوق تخصصی درد، این نگرانی در دست های مجرب به کمترین میزان می رسد.

در مراحل پایانی بیماری که تومور گسترش وسیعی یافته است، به دلیل درگیری نواحی و اعصاب مختلف، امکان کنترل درد با بلوک یک یا دو شبکه عصبی وجود ندارد. در این زمان باید از روش فراگیرتری برای کنترل درد بیمار استفاده کرد و انتقال هرگونه پیغام درد در نخاع را مهار کرد.

در این روش کاتتر باریکی در کنار نخاع قرار می گیرد و به یک پمپ دائمی زیرپوستی یا خارج از بدن متصل می گردد و با تزریق دائمی مورفین و سایر ترکیبات دارویی در کنار نخاع و اثر مستقیم این داروها بر سطح نخاع، انتقال پیغام های درد در نخاع کاملا متوقف می گردد؛ به طور خلاصه در این روش بیماری وجود دارد و درد هم ایجاد می نماید ولی هیچ دردی به مراکز عصبی بالاتر منتقل نمی گردد و بیمار درکی از درد ندارد و بی دردی کامل برای بیمار ایجاد می گردد. البته در کنار تاثیر درمانی فوق العاده، این روش درمانی خطرات، عوارض و البته هزینه بیشتری دارد و نگاهداری بیمار هم نیازمند دقت، تجربه و آموزش بیشتری است.