آشنایی با زندگینامه ستون محکم شعر افغانستان - شاتر عکاسی

به گزارش گروه فرهنگی خبرنگاران، در آن هنگام در همان دهه 30 همه چیز هایی که می خواندم، از ایران آمده بودند. ترجمه ها، ادبیات داستانی، شعر، پژوهش ها و هر چیز دیگری تا آنجا که به یاد دارم، همه چیز را می خواندم. ژان ژاک روسو را می خواندم، برگسون، جان پایدارت میل، شوپنهاور، ویکتور هوگو، دیکنز، اقبال لاهوری و دیگران را می خواندم. در آن روزگار در دهه 30 خورشیدی از شاعران ایران، اشرف الدین حسینی معروف به نسیم شمال، فرخی یزدی، ابوالقاسم لاهوتی، پروین اعتصامی، سیمین بهبهانی و شهریار در کابل، هواخواهان بسیار داشتند.

این ها بخشی از صحبت های محمداعظم رهنوردزریاب، است. او روز گذشته به علت بیماری کرونا درگذشت. همان طور که خواندید، رهنورد زریاب از آن دست نویسندگانی بود که فریب خطوط مرزی ایران و افغانستان را نخورد. نویسنده ای که در همه عمر کوشش کرد از رنج مردمش بنویسد و روزگار و اتفاقاتی که بر آن ها رفته بود؛ از اتفاقاتی که در کشورش می افتاد و شاید خیلی ها فراموشش می کردند، اما او و روح لطیفش نه!

برای اینکه از او بیشتر بدانیم، باید بگویم، زریاب در سال 1324 و در شهر کابل به جهان آمد. پدرش از غزنی و مادرش از شمال کشور بود. او بعد از به انتها رساندن تحصیلاتش، وارد دانشگاه کابل شد و رشته خبرنگاری را انتخاب کرد. مدتی بعد از انتها تحصیل با استفاده از یک بورس تحصیلی به بریتانیا رفت و فوق لیسانس را همان جا گرفت. سال ها از کشورش تبعید شد، اما بالاخره بعد از چند سال دوری توانست به کشور برگردد. شهرت او به خاطر داستان های کوتاهی است که نوشته و بین مخاطبان ایرانی هم با همین کتاب هایش معروف است. بیش از 100 داستان کوتاه و چندین رمان نوشته که شماری از این داستان ها در مجموعه هایی مانند آوازی از میان قرن ها، مرد کوهستان، دوستی از شهر دور و نقش ها و پندارها چاپ شده است. ترجمه ها و مقالات زریاب در کتاب های پیراهن ها، حاشیه ها و گنگ خواب دیده نیز انتشار یافت. مقالات تحقیقی زریاب درباره صادق راهنمایی و عظیم علوی از کار های موردتوجه ایرانیان است.

او در یکی از سخنرانی هایش در شب بخارا با اشاره به سفری که به ایران داشته و جمعی از نویسندگان ایرانی را در این سفر دیده است، می گوید: در دهه 80 که سفر هایی به تهران داشتم، محمود دولت آبادی را دیدم و در خانه ایشان با شماری از نویسندگان آشنا شدم. در همین سفر ها آشنایی را با باستانی پالیزی و علی دهباشی تازه کردم و نیز به زیارت شفیعی کدکنی رسیدم، آن روز هرچند استاد کدکنی اسباب کشی داشتند و همه چیز در خانه ایشان پراکنده بود، باز هم از من خواستند در همان روز به دیدن شان بروم. در همان روز ها ناهید توسلی و فرزانه طاهری را نیز دیدم که کتاب های چرا خواب زن چپ است و شازده احتجاب گلشیری را به من دادند. در سفری هم که به مشهد داشتم، دکتر یاحقی را که چاپ تاریخ بیهقی شان را یک حادثه می توان شمرد و شماری از استادان دیگر را دیدم. در تهران به ملاقات هوشنگ ابتهاج سرافراز شدم و باز به دیدن دولت آبادی رفتم.

زریاب همواره در صحبت هایش می خواست نویسندگان ایرانی بیشتر به افغانستان رفت وآمد داشته باشند. چون معتقد بود بیشترین کتابی که در افغانستان خوانده می گردد، کتاب نویسندگان ایرانی است و مخاطبان این کتاب ها دل شان می خواهد نویسندگان ایرانی را ببینند و با آن ها درمورد کتاب هایشان صحبت نمایند، چون این صحبت ها خیلی مهم است. ممکن است که در افغانستان کتاب های زیادی بیاید، اما همین کتاب های ایرانی با توجه به فرهنگ دو کشور که خیلی به هم نزدیک است می تواند یاری نماینده باشد. او در ادامه صحبت هایش می گوید: ما یعنی دو کشور همسایه ایران و افغانستان با پیوند های رشته های فرهنگی و تاریخ مشترک سخت به هم گره خورده ایم و خوشبختانه در اوضاع کنونی روابط گسترده تر شده است. در افغانستان می توانیم چهره های کمتر ادبی و فرهنگی ایران را ببینیم و از آن ها استقبال کنیم، فکر می کنم درحال حاضر باید نویسندگان، فرهنگیان و پژوهشگران ایران بیشتر به کابل رفت وآمد داشته باشند. درحال حاضر اگر کدکنی، دولت آبادی و پورجوادی به افغانستان بیایند، فرهنگیان افغانستان از آنان فراوان استقبال خواهند کرد.

رهنورد زریاب را ستون پایدار فرهنگ و زبان فارسی در افغانستان می دانستند. از همان ابتدای درگذشت او، خیلی از مقامات افغانستان تسلیت گفتند و همه او را با همین عنوان نام می بردند که ستونی محکم را از دست داده اند و جایش چنان خالی است که نمی توان او را از یاد برد.

سال 1395 رهنورد زریاب با یک تیم از ایران به افغانستان رفت تا در نخستین جشنواره ادبیات داستانی افغانستان شرکت نمایند، در کنار آن، تیم ایرانی همچنین در مراسم تجلیل از برگزیدگان بخش ویژه افغانستان نهمین جایزه جلال آل احمد هم شرکت کردند. رضا امیرخانی، محمدحسین جعفریان و مهدی قزلی اعضای تیم ایرانی بودند. رهنورد زریاب، احمد ضیاء، سیامک هروی، سیدعلی موسوی و حسین فخری در جایزه جلال برگزیده شدند. رضا امیرخانی در کانال تلگرامی اش با انتشار یک عکس از این ملاقات نوشت: درگذشت پیر داستان نویس هم سایه، رهنورد زریاب گرامی را تسلیت می گویم. هنوز گرمای مصاحبت با او را در ذهن دارم. رحمت خداوند بر او.

حاضران در تصویر: سیدرضا محمدی شاعر، حسین فخری داستان نویس، مرحوم استاد رهنورد زریاب، محمدحسین جعفریان شاعر و مستندساز و مهدی قزلی در میهمانی شام کابل، 1395