زندگینامه مولانا ؛ از آشنایی با شمس تا معرفی آثارش - شاتر عکاسی

زندگینامه مولانا

جلال الدین محمد بلخی معروف به مولانا، مولوی و رومی از مشهورترین شاعران ایرانی است که در ششم ربیع الاول سال 604 هجری در شهر بلخ متولد شده است. در دوران کودکی او را محمد صدا نموده، اما لقبش در دوران حیات، جلال الدین و گاهی مولانا خداوندگار بوده و لقب مولوی در قرن های بعد (ظاهراً از قرن نهم) برای وی به کار رفته است.

خانواده مولوی

پدر او مولانا محمد بن حسین خطیبی است که به بهاءالدین ولد معروف بوده و او را با لقب سلطان العلماء نیز یاد نموده اند. وی از صوفیان و عرفای عظیم آن دوران بوده و مولانا تحت نظر پدر شروع به یادگیری علوم مختلف نموده است. او به دلیل وجود مسائل با دربار سلطان محمد خوارزمشاه و آوازه لشکرکشی چنگیز خان مغول زمانی که جلال الدین محمد 6 ساله بوده تصمیم به ترک بلخ می گیرد. مولانا در این سفر با عطار نیشابوری آشنا شده و همین امر شروعی بر آشنایی وی با شعر است.

لقب رومی در سن 13 سالگی، وقتی مولانا به همراه خانواده اش به آناتولی مرکزی ترکیه که در آن موقع تحت نظر روم بود می رود روی وی قرار می گیرد. زمانی که مولانا به سن 24 سالگی می رسد، پدر را در قونیه از دست داده و به اصرار مریدان او در صندلی پدر می نشیند و بدین ترتیب مرحله جدیدی در زندگی مولوی شروع می گردد.

ازدواج مولانا

مولوی در طول زندگی دوبار ازدواج نموده است. نخستین بار سال 605 در 19 سالگی با گوهر خاتون دختر خواجه لالای سمرقندی ازدواج می نماید که حاصل آن دو فرزند پسر به نام های سلطان ولد و علاءالدین محمد بوده است؛ و پس از مرگ همسر اول بار دوم با زنی به نام کراخاتون قونیوی ازدواج می نماید که حاصل این زندگی هم پسری به نام مظفرالدین امیر عالم و دختری به نام ملک خاتون بوده است.

مولانا و آشنایی با شمس تبریزی

مولانا تا سن 38 سالگی که برای اولین بار با شمس آشنا می گردد، یکی از کاملترین عارفان و دانشمندان دوران خود بوده و مریدان زیادی داشته است، اما بعد از آشنایی با او زندگی وی به طور کلی متحول می گردد.

او بعد از آشنایی با درویش رهگذری به نام شمس تبریزی که در واقع دریایی از علم و معرفت بود، منبر وعظ و کلاس درس را رها می نماید. از این پس مولانا علوم ظاهری را رها نموده و تمام عمر خود را صرف باطن و حقیقت علوم و معارف و شعر و ترانه می نماید.

رابطه شمس و مولانا به گونه ای می گردد که بسیاری از اطرافیان و مریدان به آن ها حسادت نموده و شمس را اذیت می نمایند. گفته می گردد به همین دلیل شمس به ناگاه تصمیم به ترک قونیه می گیرد و بدون هیچ اطلاعی مولانا را ترک می نماید. البته بسیاری نیز معتقد هستند شمس بعد از جدایی از مولانا به ایران سفر نموده است و حتی عده ای بر این باورند که شمس توسط نزدیکان مولانا کشته می گردد.

مرگ مولانا

مولانا برای پیدا کردن شمس راهی سفر به شام و دمشق می گردد، اما زمانی که ناامید شده و از گشتن به دنبال او دست می کشد دچار شیدایی می گردد. در نهایت بعد از گذشت چندین سال مولانا مریض می گردد.

جلال الدین محمد در سال 672 شمسی در سن 68 سالگی در قونیه فوت نموده و مقبره این شاعر عظیم در همان شهر قرار می گیرد.

آثار مولانا

آثار کتبی مولانا را به دو قسمت منظوم و منثور می توان تقسیم کرد.

آثار منظوم

1) مثنوی معنوی: این مجموعه شعر دارای شش جلد است و بیست و هفت هزار بیت دارد. این کتاب حاصل تمام عمر مولاناست، زیرا او بیش از 50 سال داشت که نظم مثنوی را شروع کرد. این کتاب در واقع کتابی است تعلیمی و درسی در زمینۀ عرفان و اصول تصوف و اخلاق و معارف. بسیاری معتقد هستند عرفانی که مولانا در این کتاب آورده است، صرفاً عرفان تفسیر نیست بلکه عرفان تغییر است.

اگر بخواهیم تمام معانی و مقاصد مندرج در شش دفتر را خلاصه کنیم در واقع 18 بیت اول مثنوی می گردد که به نی نامه معروف است.

2) غزلیات شمس: غزلیاتی است که مولانا به نام مراد خود شمس سروده است. در این مجموعه بیش از سی و پنج هزار بیت به فارسی، حدود هزار بیت به عربی و کمتر از دویست بیت به ترکی و یونانی وجود دارد که مجموع آن ها حدود 2500 غزل است.

3) رباعیات: این مجموعه اشعاری است با معانی و مضامین عرفانی و معنوی و همچنین عاشقانه که شامل 1659 رباعی است. گفته می گردد آن ها با روش فکر و عبارت بندی مولانا مناسبت تمام دارند.

آثار منثور

1. فیه ما فیه: این کتاب مجموعهٔ تقریرات هفتاد و یک گانهٔ مولاناست که در طول سی سال در مجالس فراهم آمده و پسر او بهاءالدین یا یکی دیگر از مریدان یادداشت نموده است. این کتاب در بسیاری موارد به مثنوی شبیه است؛ تنها، چون به نثر نوشته شده روان تر و روشن تر منظور را می رساند.

2. مکاتیب: این مجموعه شامل نامه های صد و پنجاه گانه و مکتوبات مولانا به معاصرین خود است. این نامه ها در زمان های مختلف و با نیات مختلف تقریر شده است.

3. مجالس سبعه: مجموعه ای است شامل مواعظ و مجالس مولانا؛ یعنی سخنانی که به وجه اندرز و به طریق تذکیر مولانا در منبر ایراد فرموده است. ناگفته نماند که این کتاب یکی از کلید های فهم مثنوی است.

حرف آخر

امیدواریم از خواندن زندگینامه مولانا لذت برده باشید. صندلی مولانا برای بسیاری از ایرانیان و ترک زبانان بیش از یک شاعر است و از او به عنوان یک قدیس و مقرب یاد می نمایند. جالب است بدانید یونسکو با پیشنهاد ترکیه، سال 2007 را به مناسبت هشتصدمین سالگرد تولد وی سال جهانی مولانا نامیده است.

در خاتمه پیشنهاد می کنیم علاوه بر زندگینامه مولانا اگر به خواندن بیوگرافی مشاهیر ادبی دیگر علاقه دارید، از مطالب زندگینامه عطار نیشابوری و توضیح زندگینامه حافظ نیز در انگیزه دیدن کنید.