رایانه هایی که تاریخ را عوض کردند - شاتر عکاسی

بعضی از ماها تصور می‌کنیم که انقلاب دیجیتال، عمری تنها به اندازه 50 سال دارد، اما واقعیت این است که کامپیوترهای توانمند امروزی، محصول دهه‌ها، قرن‌ها یا حتی چندین هزار سال توسعه و پیشرفت تدریجی هستند.

در یک سر این بازه زمانی، انسان‌هایی را داریم که به یاری انگشتانشان می‌شمردند و در سوی دیگر انسان‌هایی را داریم که مجهز به پردازنده‌های پیشرفته‌ای مثل اینتل Core i7 هستند.

بنابراین در این پست، تصمیم دارم که شما را به روزهای اولی که رایانش باب شد ببرم و تأثیرگذارترین کامپیوترهای تاریخ را به شما معرفی کنم.

چرتکه پدر کامپیوترها

چرتکه را به سختی می‌توان یک کامپیوتر دانست، ولی بدون ذکر خیری از این وسیله، نمی‌توانم نوشته‌ام را شروع کنم. چرتکه، نیای همه کامپیوترهای مکانیکی محسوب می‌شود و نخستین بار در سومر در دو هزار سال قبل از میلاد مسیح مورد استفاده قرار گرفت. حتی امروز هم در مشرق‌زمین و در ایران خودمان افرادی را می‌بینیم که از چرتکه استفاده می‌کنند.

چرتکه متشکل از چند میله و مهره است. هر میله اعداد را با توان ده نشان می‌دهد. راستش را بخواهید در دوران کودکی چند بار کنجکاو شدم که چرتکه‌ای پیدا کنم و سر دربیاورم که چطور می‌شود با آن حساب کرد، اما هیچ وقت موفق نشدم که صاحب چرتکه‌ای بشوم! هنوز هم دیر نشده، به اینجا بروید تا از یک چرتکه جاواا سکریپت استفاده کنید!

در طی دو هزاره بعد، ماشین‌های محاسباتی دیگری هم ساخته شد. حتی در جریان پخش تلویزیونی انتخابات 1950 انگلستان از یکی از این ماشین‌ها برای نمایش نوسان آرای رقبای انتخاباتی استفاده ‌شد و تا دهه هفتاد که ماشین‌حساب‌الکترونیک جای آنها را گرفت، در هر اداره‌ای می‌شد، آنها را پیدا کرد.

موتور تفاضلی بابیج

چرتکه در هر بار استفاده، تنها می‌توانست یک محاسبه انجام بدهد. ولی موتور تفاضلی بابیج به کلی متفاوت بود و می توانست یک گروه از محاسبات را انجام بدهد. این ماشین بین سال‌های 1847 و 1849 ساخته شد و جالب است بدانید که ساخت آن در دوره زندگی بابیج عملی نشد و بعد از مرگ وی بر پایه طرح اصلی بابیج، موزه علوم لندن مدلی از آن را ساخت.

این وسیله کاملا مکانیکی بود و از تعدادی چرخ‌دنده و اهرم ساخته شده بود که دسته‌های گردانی آن را به کار می‌انداختند، اما با وجود مکانیکی بودن، این وسیله به خوبی کار می‌کرد و می‌توانست جداول چند فرمولی اخترشناسی و پرتابه‌شناسی را حل کند.

بعد از آن نوبت به موتور تحلیلی بابیج رسید که با نیروی بخار کار می‌کرد و تفاوتش با موتور تفاضلی این بود که برنامه‌پذیر بود و می‌توانست نوع خاصی از رایانش را الجام بدهد. نخستین برنامه‌های توسط آدا لاولیس یک دانشمند معاصر بایج نوشته می‌شدند. اما این ماشین چه در دوره زندگی و بابیج و چه بعد از ان هیچگاه به طور کامل ساخته نشد و بیشتر در حد طرح باقی ماند و بنابراین هیچگاه مورد آزمایش قرار نگرفت.

رایانه کلوسوس

کلوسوس، نخستین کامپیوتر الکترونیکی محسوب می‌شود. این کامپیوتر توسط تامی فلاورز و گروهش در سال 1944 در بخش تحقیقات اداره پست ساخته شد. در جریان جنگ جهانی دوم این کامپیوتر برای رمزگشایی مورد استفاده قرار می‌گرفت.

آلمان‌ها در طی جنگ جهانی دوم برای رمزنگاری تماس‌هایشان از دو ماشین استفاده می‌کردند: انیگما و ماشین لورنز سیفر. از ماشین لورنز سیفر برای رمزنگاری‌های اموارت مهم‌تر نظامی استفاده می‌شود و طبعا رمزگشایی هم آن هم دشوارتر بود و نیاز به وسیله توانمندتری داشت، این وسیله چیزی جز کامپیوتر کلوسوس نبود.

اطلاعات به وسیله نوارهای کاغذی به این کامپیوتر داده می‌شدند و سرعت کلوسوس وابسته به سرعت خوانش نوارهای کاغذی بود.

کامپیوتر انیاک

این وسیله با سفارش دولت آمریکا، در دانشگاه پنسیلوانیا ساخته شد و برای تحقیقات مربوط به سلاح هسته‌ای مورد ساتفاده قرار گرفت. انیاک نخستین کامپیوتری محسوب می‌شود که استفاده چندمنظوره داشت و می‌توانست کارهای متفاوتی را بر حسب برنامه‌ای که به آن داده می‌شد، انجام دهد.

ساخت انیاک در سال 1946 تکمیل شد. این کامپیوتر، بیش از هفده هزار لامپ، 7200 دیود، 1500 رله، 70 هزار مقاومت و 10 هزار خازن داشت. پنج میلیون اتصال که به صورت دستی و با لحیم‌کاری ایجاد شده بودند، همه این اجزا را به هم مربوط می‌کردند. انیاک 27 تن وزن داشت، ابعادش 2.6 در 0.9 در 26 متر بود و 150 کیلووات برق مصرف می‌کرد. هزینه ساخت این کامپیوتر بر اساس نرخ‌های امروزی 6 میلیون دلار بود. برای هر بار برنامه‌ریزی انیاک باید چند روز وقت صرف می‌شد.

ماشین تحقیقاتی نوزاد منچستری

ماشیین تحقیقاتی در ابعاد کوچک SSEM، ملقب به نوزاد منچستری، در سال 1948 تکمیل شد. لقب نوزاد، برای متمایز کردن آن از پدرش یعنی ماشین MK1 به آن داده شد. این کامپیوتر هم الکترونیکی و چندمنظوره بود. ویژگی آن این بود که برنامه‌ها را از روی حافظه داخلی‌اش اجرا می‌کرد.

تا زمان این کامپیوتر، هنوز ترانزیستور و ریزتراشه ساخته نشده بود. نوزاد منچستری، 550 لامپی داشت و می‌توانست 700 محاسبه در ثانیه انجام بدهد و 32 بیت حافظه داشت! گرچه توان این کامپیوتر در مقابل کامپیوترهای امروزی بسیا ناچیز است ، اما همه ما باید قدردان فردی ویلیامز و تام کیلبرن، سازندگان آن، باشیم.

System/360 شرکت IBM

تا سال‌های ابتدایی دهه 60، کامپیوترها تنها در اختیار عده کمی بودند، اما شرکت IBM ‌که از سال 1953 به جمع سازندگان کامپیوتر پیوسته بود، این موضوع را تغییر داد.

System/360 در سال 1964 ساخته شد و موفق‌ترین کامپیوتر mainframe تاریخ محسوب می‌شود. این سیستم 32 بیتی بود، جالب است بدانید که تا 21 سال بعد از این کامپیوتر، هیچ کدام از کامپیوترها، معماری 32 بیتی نداشتند. گرچه شرکت‌های محدودی توانایی به کار گیری آن را داشتند، اما مدل‌هایی از System/360 با 4 مگابایت حافظه هم ساخته شد!

شاید بیشترین جاذبه این کامپیوتر در ان دوران این بود که برنامه‌ای نوشته شده برای هر مدل می‌توانست، روی دیگری هم اجرا شود و چنین کاری ارتقای نرم‌افزاری آنها را بسیار ساده می‌کرد.

این کامپیوتر، فضای یک اتاق را ارجرا می‌کرد، اتاقی که البته باید سیستم تهویه خوبی هم می‌داشت!

DEC PDP-8

با وجود موفقیت System/360، باز هم استفاده از آن منحصر به واحدهای دولتی، دانشگاه‌ها و سرکت‌های بزرگ بود. به همین دلیل در بسیای از موارد، این کامپیوتر اجاره هم می‌شد! به علاوه کامپیوترها تا آن زمان نیاز به اپراتور هم داشتند و بنابراین هزینه استفاده از آنها بالا می‌رفت.

شرکت دیجیتال اکوییپمنت DEC، نخستین شرکتی بودی که یک کامپیوتر جمع و جور موفق را راهی بازار کرد. PDP-8 در سال 1965 ساخته شد و بهای آن کسری از کوچکترین کامپیوتر System/360 بود. این کامپیوتر به اندازه یک یخچال بود.

پی‌سی IBM

باید 16 سال از زمان ساخته شدن PDP-8، می‌گذشت تا نوبت به ظهور قهرمان بعدی کامپیوترها می‌رسید. البته در این فاصله کامپیوترهایی مثل Apple II یا PET کومودور هم آمدند، اما موفقیت آنها تحت الشعاع مدل 5150 IBM قرار گرفت.

این کامپیوتر در سال 1981 ساخته شد و نخستین کامپیوتر شخصی دسکتاپ محسوب می‌شود. مدل اولیه آن بیش از 1500 دلار قیمت داشت که البته با نرخ امروزی، معادل 3900 دلار می‌شود.

این کامپیوتر مانیتور نداشت و باید به تلویزیون وصل می‌شد. 16 کیلوبیت حافظه داشت و هارد دیسکی نداشت. کاربر برای کار با آن متکی به دیسکت بود. این کامپیوتر می‌توانست اطلاعات را روی نوارکاست، ذخیره کند!

Sinclair ZX81

هدف از ساختن این کامپیوتر، اجازه دادن تجربه کار با یک کامپیوتر به عموم مردم بود. این کامپیوتر که نخستین بار در بریتانیا راهی بازار شد، شبیه یک ماشین حساب بزرگ بود و یک کیبورد لمسی ابتدایی داشت. قیمت آن خدود 70 پوند بود و البته اگر کاربر شخص واردی بود و می توانست خودش قطعات را روی بورد قرار بدهد، با مبلغ 50 پوند می توانست آن را ابتیاع کند!

پردازشگر آن ، هشت بیتی بود، 3.25 مگاهرتز سرعت داشت و رم یک کیلوبیتی داشت. خروجی گرافیکی آن تک‌رنگی بود. نمایشگر آن 24 خطی بود و در هر ردیف می‌توانست 32 کاراکتر را نشان بدهد.

مک شرکت اپل

این کامپیوتر در سال 1984 روانه بازار شد. مانیتور و سایر اجزای کامپیوتر روی هم در یک محفظه نصب شده بودند. تصور کنید که رابط گرافیکی و تونایی کلیک کردن روی آیکون‌ها با موس در آن زمان، چه انقلابی محسوب می‌شد!